Το «εγώ» ξεπηδά μέσα από το Twitter, ακμάζει στο Facebook, ανθίζει στο Instagram.
«Με αγαπώ, άρα υπάρχω», «Με βλέπουν, άρα αξίζω». Αν η γενιά του Selfie αποτυπωνόταν σε συνθήματα, τότε ενδεχομένως να ήταν αυτά. Όχι όμως βασισμένα στην καρτεσιανή λογική, ούτε συνδεδεμένα με την πραγματική ζωή, αλλά με την εικονική, τη ζωή στο web… Με άλλα λόγια; Μετανεωτερικότητα: η ζωή στον πρώτο ενικό στο πλαίσιο ενός φρενήρους διαγωνισμού δημοτικότητας στις μικρές οθόνες. Το γαλλικό περιοδικό Nouvel Observateur δημοσιεύει μια έρευνα για το «νέο ναρκισσιστικό κύμα», η διαδικτυακή έκδοση του Forbes αναρωτιέται αν η «Selfie Generation» θα βαδίσει στα χνάρια της «γενιάς της χιλιετίας», δηλαδή αν θα ζήσει κι εκείνη μια εξίσου παρατεταμένη εφηβεία και συνεπώς την αντίστοιχη δυσκολία ενηλικίωσης. Ένα είναι βέβαιο, όπως λένε οι ειδικοί: «Τα ψηφιακά εργαλεία στην ουσία κάνουν ορατή την ψυχική διαταραχή της Selfie Generation, η οποία είναι εθισμένη στην εικόνα της και στην online υπερέκθεσή της – φαινόμενο που απασχολεί έντονα πλέον τα ψυχαναλυτικά και ψυχιατρικά συνέδρια. Εξάλλου, τα συμπτώματα του «νεο-ναρκισσισμού» και της selfie παθολογίας στην εποχή του Instagram -επιδειξιομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ενσυναίσθησης- έχουν λάβει πια διαστάσεις επιδημίας.
Η λέξη «selfie», επιλέχθηκε ως «Λέξη της Xρονιάς» για το 2013 από το Βρετανικό Λεξικό της Οξφόρδης. Αν υπήρχε και «Kίνηση της Xρονιάς», τότε αυτή δεν θα μπορούσε να ήταν παρά «ένα υψωμένο χέρι με μια έξυπνη συσκευή στην παλάμη και έναν αντίχειρα να ακουμπά την οθόνη για να απαθανατίσει μια προσωπική στιγμή του ίδιου προσώπου».
Η selfie φωτογραφία όμως, δεν μένει στο αρχείο του ιδιοκτήτη της, αλλά εμφανίζεται σχεδόν αυτόματα -μετά τη λήψη της- στο διαδίκτυο. Κοινωνικά δίκτυα λοιπόν στην υπηρεσία εγωκεντρικών όντων που ζουν, επιβεβαιώνονται, θριαμβολογούν μέσα από τις προσωπικές τους ιστοσελίδες. Όσο περισσότερο πίξελ μπορεί να σηκώσει το είδωλο μας, μετά από απειράριθμα φωτογραφικά κλικ για την απαθανάτιση της καλύτερης εκδοχής μας, με στόχο την εξασφάλιση ακόμα περισσότερων διαδικτυακών λάικ, τόσο περισσότερο θα ενισχυθεί ο υπερ-ναρκισσισμός μας και θα «κουμπώσουν» τα κενά της αληθινής μας ζωής.
Το BBC επέλεξε να τοποθετηθεί επί του θέματος με ένα ερώτημα: «Γιατί η Γενιά Selfie δεν μπορεί να βρει δουλειά;», εννοώντας εμμέσως πλην σαφώς πως οι ψηφιακοί αυτόχθονες είναι εκτός από νάρκισσοι και άνεργοι…
Σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα του Nouvel Obs, η γενιά Selfie με τον εθισμό στην απαθανάτιση του ειδώλου της, και στην ανάρτηση των αυτo-πορτρέτων της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -απευθυνόμενη συχνά πυκνά ακόμα και σε μάνατζερ που σε βοηθούν να χτίσεις ιδανικά fan bases στο Facebook- αντανακλά στην πραγματικότητα μια επιδειξιομανή κοινωνία. Στις ΗΠΑ λένε χαρακτηριστικά πως η «me me me generation», δηλαδή η «γενιά εγώ εγώ εγώ» διαδέχτηκε τη «me generation» -τη γενιά του ενός εγώ.
Όπως επισημαίνουν οι ειδήμονες, "η ανωνυμία σκοτώνει τους σύγχρονους εφήβους". Έχουν μάθει να φωτογραφίζονται από την κούνια και ξέρουν από πολύ νωρίς το ψέμα της εικόνας και τα μυστικά του photoshop».
Τα χρόνια της σεμνότητας έλαβαν τέλος. Και ο ναρκισσισμός μοιάζει πια με επιδημία. Ο γάλλος ψυχίατρος Λοράν Σμιτ κάνει λόγο για «τοξικές προσωπικότητες που στερούνται ενσυναίσθησης και αυτοεκτίμησης, ενώ βρίσκονται σε έναν διαρκή ανταγωνισμό».
Λένε πως οι περίφημοι baby boomers -η προηγούμενη γενιά- μεγάλωσαν σαν μικροί βασιλιάδες και με τη σειρά τους έγιναν γονείς «παιδιών αυτοκρατόρων». Αυτά τα παιδιά, μπορεί να στερούνται φιλοδοξιών και ικανότητας συγκέντρωσης, μοιάζουν όμως να γνωρίζουν πώς να διαχειρίζονται τις αναρτήσεις τους με στρατηγικό τρόπο έτσι ώστε να γίνονται δημοφιλείς.
"Η μόδα με τις selfie φυσικά είναι σύμπτωμα και όχι η αιτία. Αντανακλά μια γενικότερη ναρκισσιστική αντίληψη και υποδηλώνει την ύπαρξη βαθύτερου καταθλιπτικού συναισθήματος.
Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης ζωής ενισχύουν το ναρκισσισμό. Ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τρέφουν τη ματαιοδοξία και την απληστία μας, ενώ ο υλισμός κυριαρχεί σε βάρος της ανθρώπινης αξίας. Ζούμε σε μια εποχή που η εικόνα υποκαθιστά την ουσία και η τελειότητα είναι το ζητούμενο. Καθένας είναι σημαντικός για τους άλλους όχι γι αυτό που πραγματικά είναι, αλλά για το είδος της λειτουργίας που εκπληρώνει. Με βλέπουν, άρα υπάρχω. Τα “like” καθορίζουν την αξία σε μια εποχή απαξίας, όπου κυριαρχεί η μοναξιά και η θλίψη και υπάρχει απεγνωσμένη ανάγκη για λίγη έστω ψευδαίσθηση αποδοχής.
Όλα γίνονται για το θεαθήναι και όλα μένουν επιφανειακά. Γι’ αυτό όταν έρχεται μια ματαίωση από την πραγματικότητα, καταρρέει πολύ εύκολα ο “ψευδής εαυτός” και γίνεται εμφανές ότι η υπερπροβολή της εικόνας κρύβει μειωμένη αυτοεκτίμηση, θλίψη, μοναξιά και αυτοϋποτίμηση.
Εστιάζουμε στην εικόνα που προβάλλουμε προς τα έξω προκειμένου ν’ αντισταθμίσουμε το εσωτερικό κενό και την προσωπική μας μοναξιά. Όσο λιγότερο καλά νιώθω μέσα μου, τόσο περισσότερο προβάλλω προς τα έξω μια υπερβολική εικόνα που ενέχει κάτι το ψευδές και το επιφανειακό", εξηγεί στο HOT DOC η Νίκη Δαρμογιάννη, παιδαγωγός-ψυχοθεραπεύτρια εφήβων και ενηλίκων.
«Αρρωστημένοι με τις selfie για να εμφανιστούν στη σκηνή του web και για να δώσουν αθανασία στις πιο προσωπικές τους στιγμές», σημειώνει από τη μεριά του το ιταλικό περιοδικό Espresso σε ένα δημοσίευμα που εκθέτει κάποια από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα της «selfie παθολογίας»: Τότε που μια συμμορία Ιταλών εφήβων τράβαγε selfie την ώρα της ληστείας με οπλισμένα τα χέρια -φωτογραφία που οδήγησε στη σύλληψη τους-, τότε που ένα ζευγάρι Πολωνών έπεσε από το γκρεμό στην προσπάθεια του να τραβήξει μια μια selfie τουριστική φωτογραφία, τότε που τρεις Ιταλοί μικροαπατεώνες, αφού έκλεψαν ένα iPhone από μια τουρίστρια τράβηξαν τους εαυτούς τους φωτογραφία με αποτέλεσμα να εντοπιστούν, τότε που μια 17χρονη Ρωσίδα έπεσε στο κενό ενώ προσπαθούσε να βγάλει μία selfie από την κορυφή σιδηροδρομικής γέφυρας στην Αγία Πετρούπολη, τότε που μια νεαρή από την Αλαμπάμα, ανέβασε στο Twitter μία selfie φωτογραφία της, στην οποία χαμογελά πλατιά, με φόντο το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Το απόγειο της selfie παθολογίας; Ο 19χρονος Ντάνι Μπάουμαν είναι ο πρώτος επίσημα καταγεγραμμένος Βρετανός με εθισμό στα selfies. Η επιθυμία του τραβήξει την «τέλεια selfie» μετεξελίχθηκε σε νοσηρή εμμονή. Εγκατάλειψε το σχολείο, κλείστηκε στο σπίτι για περίπου ένα εξάμηνο, έπαψε να τρώει, έχασε βάρος και για περισσότερες από δέκα ώρες ημερησίως δεν έκανε τίποτα άλλο από τον να τραβά φωτογραφίες του εαυτού του. Μέχρι που η μητέρα του τον βρήκε λιπόθυμο, όταν αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει παίρνοντας χάπια καθώς δεν κατάφερνε να τραβήξει την selfie που ονειρευτόταν.
Το γαλλικό περιοδικό L’ Express αναφέρεται στους υπερ-νάρκισσους σαν ένα σύμπτωμα μιας «κοινωνίας σε βλάβη» όσον αφορά στις συλλογικές αξίες και εκθέτει μια σειρά παραδειγμάτων «του σύγχρονου και δίχως όρια εγωκεντρισμού» από τους πολιτικούς μέχρι τις διασημότητες. Από τον Μύθο του Νάρκισσου, του νέου, που καθρεφτίζεται στο νερό και θαμπωμένος από την ομορφιά του πεθαίνει από μαρασμό εξαιτίας του ανικανοποίητου έρωτα προς τον ίδιο του τον εαυτό, μέχρι τον Πάπα Φραγκίσκο. Εξάλλου η γενιά Selfie δείχνει να τρέχει στην κούρσα για μια «ζωή σελέμπριτι»… Με αυταρέσκεια εμφανίζονται βγάζουν τα αυτό-πορτρέτα τους, όταν τρώνε, όταν διασκεδάζουν, όταν κοιμούνται, όταν πάνε για ψώνια, στις διακοπές, στη δουλειά, στο σχολείο… Η λίστα δεν έχει τέλος. Οι στιγμές χάνονται, μένουν όμως οι selfie.
«Μα γιατί τόσο εγωκεντρισμός;» αναρωτιέται από τη μεριά του το γαλλικό Nouvel Observateur, αναφερόμενο στα κορίτσια που αφού λεπτύνουν την μέση τους και φουσκώσουν τα στήθη τους, αναρτούν τις selfies τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπως και στα αγόρια που αναδεικνύουν μέσα από σκιάσεις τους μύες τους. Με άλλα λόγια, οι έφηβοι είναι τόσο Πυγμαλίωνες του εαυτού τους…όσο και Νάρκισσοι.
Η κλινική ψυχολόγος-ψυχαναλύτρια Μαρίνα Φρανγκιαδάκη εξηγεί στο HOT DOC πως «το σώμα μας είναι πλέον μονίμως συνδεδεμένο με ένα μηχάνημα και η επικοινωνία με τον άλλο περνάει μέσω αυτού και μάλιστα μέσω της απεικόνισης της εικόνας μας ή με έναν λόγο όλο και περισσότερο φτωχά κωδικοποιημένο. Σαν να χρειάζεται μονίμως να επιβεβαιώνουμε στον άλλο αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό ότι το σώμα μας, ότι η ίδια μας η ύπαρξη υφίσταται και είναι σταθερή και να πρέπει να τη διασώζουμε από την ευθραυστότητα που την απειλεί. Η ειρωνεία αυτής της ιστορίας είναι ότι το κάνουμε προβάλλοντας τον εαυτό μας μέσα σε έναν virtual χώρο. Ο Λακάν ήδη από τη δεκαετία του ’70 προμήνυε πως η εμφάνιση των κάθε είδους γκάτζετ και της εικονικής πραγματικότητας θα αλλάξουν ριζικά τη σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα. Η εποχή μας εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε μια εποχή όπου η εικόνα παίζει πρωταρχικό ρόλο, υποβιβάζοντας το λόγο και την επικοινωνία μέσω αυτού».
Η γενιά selfie που μεγάλωσε με chat στο web και youtube, είναι πλήρως εξαρτημένη από την τεχνολογία και έχει μάθει να ονειρεύεται μόνο υπό καθεστώς ανασφάλειας και δίχως προοπτικές μιας καλύτερης ζωής από τους προκατόχους της. Επιδίδεται μετά μανίας και μέχρι εξαντλήσεως στην αυτοφωτογράφηση, ενίοτε αναζητά πλασματικούς social media followers, σε ένα κυνήγι μάταιης διαδικτυακής αποδοχής. Ίσως γιατί δεν βλέπει να έχει απομείνει κάτι άλλο. Γεννήθηκε μετά το Παγκόσμιο Ξύπνημα του Διαδικτύου, μεγάλωσε μέσα σε οθόνες και ενηλικιώνεται μέσα σε μια κρίση διαρκείας. Ακόμα και όταν εξεγείρεται, αρέσκεται στο να τραβά τις αυτοπροσωπείες της, με ένα «λάγνο βλέμμα» μόνιμα στραμμένο στην κάμερα ενός smartphone. «Κάμερα καμερούλα μου, πες μου ποια είναι η πιο όμορφη και πόσα λάικς θα πάρω…».
το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Hot Doc # 64, που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2014
Να και κάποιος σύνδεσμος αυτοπροβολής : Πάτα εδώ για να δεις τι σου λέμε...
.jpg)